AyeAxtar.com - İ hərfi

İbadət: Qulluq, itaət, boyun əymək, qəlbdən bağlanmaq, təvazökar göstərmək. Adamın özündən yüksək və üstün qəbul etdiyi bir kəsə və bir gücə qarşı baş əyməsi, ona bağlanmağa razı olması, onun üçün öz müstəqilliyindən və azadlığından imtina etməsi, onun istəklərinə müqavimət göstərməməsi, hökmlərini, qərar və səlahiyyətlərini səmimiliklə tanıması və qəbul etməsi. Onun istədiyi şəkildə qulluğunu göstərən davranış və təkrarlananları yerinə yetirməsi.

İblis: "ifil" kimi bir məsdər və ya feli isim olub, kökü tamamilə ümidsizliyə qapılma mənasında "İblas"dır. Təbəriyə görə Allaha baş qaldıran İblis bu pis hərəkəti tutduğu üçün böyük peşmanlıq və əzabla sonsuz bir ümidsizliyə qapılmışdır.

İbn-i Sebil: Yolun oğlu, yəni yolda qalmış kimsə. Malından, ailəsindən, pulundan uzaq düşmüş adam, yolçu. Küçəyə atılmış uşaq mənasının olduğunu da söyləyənlər vardır.

İbrət: "Abr", bir vəziyyətdən digər bir vəziyyətə keçmək. Müşahidə edilə bilən bir şeydən cəhd edib bilinməyən, məchul bir şeyə çatmaq, intiqal etmə. Dərs çıxarmaq. Mötəbər, əhəmiyyətli, faydalanıla bilər. Böyük öyüd. Dəlil, dəlalət. İlahi qüdrətə şahidlik.

İcad: Kəşf, ixtira, meydana gətirmə. Bir şeyi əvvəli var olmadığı halda yaratmaq. Bir şeyi nümunəsiz, modelsiz yaratmaq.

İctiba: Seçmək. Bir şeyi digərlərindən ayırıb götürmək. Özünü süzüb çıxarma. İstefa. Seçmə, seçməlik.

İddət: Bir qadının, yoldaşının ölümündən və ya boşanma hadisəsinin reallaşmasından sonra bir başqası ilə evlənə bilməsi üçün gözləməsi lazım olan müəyyən müddət.

İffət: Sual soruşmaqdan çəkinmə, istəməkdən utanma. Həya, namus həssaslığı. Nəfsin şəhvətli istək və arzularına qarşı üstün gəlmə.

İfk: Yalan, qəsdən həqiqətin əksin demək. Haqqdan və düzgünlükdən üz çevirmə.

İfrit: Cinlərdən biri.

İğva: Azdırma, sapdırmaq. Doğru yoldan azdırmaq . Başdan çıxarma.

İhsan: Yaxşılıq, gözəllik, lütfkarlıq, gözəl olmaq, gözəl etmək. Termin kimi Allah qatında gözəl olan bir əməli lazım olduğu kimi etmək, gözəlliklə bəzəmək. Lütf, fəzl. Allaha, ONU sanki görürmüş kimi, şübhəsiz qulluq etmək. İlahi əmrləri diqqətlə tətbiq etmək, qadağalara əməl etmək. Pisliyə qarşı yaxşılıqla cavab vermə. İslamın qayda-qanunlarına həyatda əməl etməyə çalışmaq. Allahın əmr və hökmlərini ucaltmaq, hüdudlarını qoruma, yaradılmışlara qarşı şəfqət göstərmə.

İxlas: Hərfi mənası, qatışıqsız, saf olma. Quranda saf qəlbdən Allaha iman, bağlılıq, iman həssaslığı.

İxtilaf: Anlaşılmazlıq, çəkişmə. Fikir ayrılığı və bunun nəticəsində doğan ziddiyyət, uymamazlıq, mübahisə. Əkslik. Ziddiyyət.

İqamə: Dəstək olmaq, yerli yerində hərəkət etmək, hökmlərini dəqiqliklə qorumaq. İlahi hökmləri Allahdan endirildiyi kimi həyata keçirmək, təhriflərdən qorumaq. Bir şeyi lazım olduğu kimi davam etdirmək, yerinə yetirmək.

İqtisad: Ölçü, orta yol,

İlah: Türkcə tam qarşılığı tanrı. Ehtiyacları aradan qaldırdığı, daxili hüzur yaratdığı, fəlakət vaxtı köməyə çatdığı, edilənlərin qarşılığını artıqlığı ilə verdiyi, hökmü altında qoruduğu düşünülən; gözlərdən uzaq, sirli, yüksək nüfuz və üstün bir gücə sahib, qulluq edilməyə, əmr, hökm və verməyə layiq və haqq sahibi görülən hər birvarlıq, adam və ya güc. Cin, mələk, lider, partiya, təşkilat, büt, insan, heyvan və ya hər hansı bir əşya ilah ola bilər. Haqq olsun, olmasın insanların tapındığı hər şey. Həqiqi məbud, haqq sahibi olan Allah üçün də istifadə edilər.

İlhad: Hərfi mənası, lahdə qoymaq. Məcazi olaraq, düzgünlükdən ayrılmaq, haqqı qoyub batilə uymaq, bir sözün əsl məqsədini gizlətmək. Yalan, inkar, təhrif etmə və əsassız şərh. Allahın adlarını bir başqa varlığa yaraşdırma, ancaq Allaha nisbət edə biləcək şeyləri və xüsusiyyətləri bir başqasına da nisbət etmə.

İlham: Əsli "lehm". Yaradıcılıq zamanı özünü göstərən ruhlanmaq, yaradıcı fikrin yüksəlişi; ruhlanma, təb. Təlqin. Vəhy.

İlk Həşr: İlk döyüş.

İlkə: Dərk, qarşılama, almaq, qəbul etmə. Vəhy. Digər mənası isə danışma, görüşmə, qovuşma.

İmam: Lider, yol göstərən. İnsanları xeyirə və yaxşılığa çağıran, yönəldən saleh və seçmə insan. İdarə edən. Açıq-aşkar yol. Huccet. İnsanların sözünə, müraciətinə və ya davranışlarına inanaraq ətrafında toplandıqları adam.

İman: Əmn və əmən kökündən törəyən məsdər. Əmin olduğumuz şey. Təsdiqləmək, inanıb güvənmək, təsdiqləmək. İnanc. Quranda Allahın varlığının, hz. Məhəmmədə və əvvəlki peyğəmbərlərə endirilənlərin qəlbdən, heç şübhəsiz qəbulu. İnsanı əmələ yönəldən qəti inanc.

İmtahan: Sınaq, sınamaq. Fitnə. Bəla. Adamın çətinlik və çətinliklərdən keçməsi.

İncil: Hərfi mənası göz nuru. Allahın hz. İsaya göndərdiyi kitab. Təhrif edilmiş əlimizdə ilk endirildiyi dövrdəki nüsxəsi mövcud deyil. Əksəriyyətin qəbul etdiyi bir fikrə görə Süryani dili ilə yazılmışdır.

İnfaq: Malın əldən çıxarılması, sərf edilməsi, xərcləmək. Termin kimi Allah yolunda ehtiyacdan artıq qalanı xərcləmə.

İnkar: Yox sayma, tanımama, qəbul etməmə. Nankorluq. Şükrün və irfanın əksi. Cəhalətin törəməsi. Quranda şirk, küfr.

İnqilab: Zorakı ictimai çevriliş; dövlət hakimiyyətinin hakim sinfin əlindən başqa sinfin əlinə keçməsi. Bir şeyin vəziyyətini və şəklini dəyişdirmək. Çevrilmək, aşmaq. Bir vəziyyətdən bir başqa vəziyyətə keçmək. Dəyişmə, devrilmək. Döyüşdən qaçmaq. Quranda dindən dönmək, irtidat etmək.

İnşa: qurma, yaratma, meydana gətirmə, meydana gətirmə, tikmə. Bir şeyi ihdas etmə, tərbiyə etmə. İcad. Yüksəltmə, yuxarı qaldırma.

İnzal: Hərfi mənası bir şeyi yüksək bir yerdən aşağı endirmək, qoyma. Quranda, Allahın nemət endirməsi; içində hökm, hikmət, şəfa, əmr, qadağa, nur və rəhmət olan, insanları hidayətə yönəldən kitablar endirməsi. Bir şeyi bir endirmə. Endirmə: hissə-hissə, mərhələ-mərhələ endirmə.

İnzar: Xəbərdar etmə. Bir şeyin təhlükəli nəticəsini xəbər verərək qorxutma. Peyğəmbərlərin risalət ilə insanları istər dünyəvi çətinlik, dağıtmalar, istərsə də axirət əzabı ilə xəbərdar etmələri, qorxutmaları. Təbşirin (müjdələmə) əksi.

İrtidad: Geri dönmə, vəz keçmə. Termin kimi adamın İslama gəldikdən sonra küfrə qayıtması, tövhidi tərk etməsi. Düşməndən qorxub qaçma. Alçalma, çöküş, korlanma, geriləmə, rücu.

İslam: Daxili və xarici, görünən və görünməyən hər cür pislikdən uzaqlaşma.Sülh, təhlükəsizlik, sağlamlıq. Təslimiyyət. İxlas. Bütün peyğəmbərlərin təbliğ etdikləri, tövhid olan din. Hz. Peyğəmbərin şəriəti. İtaət, Allaha, Onun iradəsinə, hökmlərinə və dininə təslimiyyət.

İsraf: Artıq və lazımsız yerə xərcləmə, sərf etmə, işlətmə, dağıtma, puç etmə. Lazımsız xərcləmə, həqiqi ehtiyacı aşan istehlak. Qanuni olmayan bir məqsəd uğruna xərcləmə.

İstiazə: Sığınma, qorumağı istəmək. Bir pisliyə qarşı bir başqasından, qulun Allaha sığınıb qorunmağı diləməsi.

İstidrac: Bir şeyi bir şeyə əlavə etmək. Dərəcə-dərəcə artırmaq. Quranda dayanmadan günah iş görən bir kəsə Allahın daha çox günah etmək imkanı, fürsəti verməsi, zənginlik verərək, nemətini artıraraq, ona şükür etməyi unutdurması, beləcə dərəcə-dərəcə böyük əzaba yaxınlaşdırması.

İstıfa: Bir şeyin əslini, saf halını süzüb çıxarma.

İstiğfar: İşlənən günahların bağışlanmasını diləmək.

İstiqamət: Bir şeyin hərəkət xətti, hərəkətin yönəldiyi cəhət, səmt, tərəf. Allahın hökmlərinə uyğun, davranışda olmaq forması.

İstiva: Bir yerdə qərar tutmaq. Bərabər, bənzər və bərabər olmaq, nəzərdə tutmaq, yönəlmək. Yüksək olmaq, yüksəlmək, ucalmaq, üstün olmaq. Zəbt etmək. İstiab. Əhatə etmək. Hökm, boyunduruq və rəhbərliyi altına almaq.

İtaət: Boyun əymə, başqasının üstünlüyünü, hökmünü və böyüklüyünü qəbul etmə, sözünü eşitmək, istəyərək inanmaq.

İtikaf: Beli bükərək əyilmək. Səcdə etmə, tapınma. Nəfsi bir yerdə tutmaq, həps etmə. Termin kimi bir məscidə ibadət niyyəti ilə çəkilmək. Özünü bir müddət üçün dünyəvi işlərdən uzaqlaşdıraraq Allaha yönəlmək.

İttiba: Uyğun gəlmə, itaət etmə. Arxasınca getmək; izi tapmaq, izləmək.

İyla: Mütləq mənada and deməkdir. Kişinin arvadına yaxınlaşmamaq, onunla cinsi əlaqədə olmamaq üçün öz-özünə verdiyi anda deyilir.

İzzət: Güc, qüvvət. Yüksək qürur, şərəf. Böyük etibar, ucalıq, möhtərəmlik. Qalibiyyət, üstünlük. Şan.

Əsas Səhifə